Według Światowej Organizacji Zdrowia zapobieganie samobójstwom dzieci i młodzieży jest wprawdzie możliwe, lecz wymaga całej serii działań, począwszy od zapewnienia jak najlepszych warunków wychowywania dzieci i młodzieży, poprzez skuteczne leczenie zaburzeń psychicznych, a skończywszy na kontrolowaniu czynników ryzyka w środowisku. Sukces programów zapobiegania samobójstwu zależy przede wszystkim od odpowiedniej popularyzacji informacji na ten temat wśród rodziców oraz osób pracujących z dziećmi i młodzieżą (1).
Istotnym czynnikiem ryzyka samobójstwa jest depresja. Według danych WHO 90% aktów samobójczych dokonują osoby w nastroju lub stanie depresyjnym. Należy zwracać uwagę na zmiany w zachowaniu nastolatków, a także ich nasilenie. Niepokojące są między innymi następujące objawy: częste bóle głowy, problemy ze snem, brak energii, izolacja od otoczenia, niechęć do aktywności, brak dbałości o wygląd, brak wiary we własne siły, brak zainteresowania otoczeniem (2). Objawy te możemy uznać za wczesne sygnały ostrzegawcze. W takiej sytuacji niezbędna staje się wizyta u psychologa, który z kolei może zalecić wizytę u psychiatry.
Należy również zwrócić uwagę na bardzo powszechny mit dotyczący samobójstw, dotyczący zwłaszcza nastolatków, a mianowicie przekonanie, że osoby, które mówią o samobójstwie, rzadko je popełniają. Powszechnie uważa się, że mówienie o samobójstwie jest sposobem na zwrócenie na siebie uwagi. Tymczasem osoby które popełniają samobójstwo zwykle przedtem dają jakiś sygnał ostrzegawczy. Groźby zawsze (!) należy traktować bardzo poważnie (1).
Nie istnieje jedna, uniwersalna metoda postępowania z osobą zagrożoną samobójstwem. Na pewno najważniejsze jest jak najszybsze zapewnienie profesjonalnej pomocy (psycholog, psychiatra, ośrodek interwencji kryzysowej). Bardzo ważne jest również przestrzeganie następujących zasad: zachowanie spokoju (nastolatkowi jest bardzo potrzebny opanowany, dający oparcie dorosły, objawy paniki u dorosłego rozmówcy mogą nasunąć nastolatkowi myśl, że jego sytuacja jest gorsza niż sam przypuszczał, i zwiększyć lęk, poczucie osamotnienia i beznadziei) czy też wspomniane wcześniej traktowanie komunikatu o zamiarach samobójczych poważnie. W przypadku osób pracujących z dziećmi, należy pamiętać aby nie obiecywać nastolatkowi dyskrecji w przypadku ujawnienia myśli samobójczych – zawsze należy powiadomić rodziców. Podczas rozmowy z osobą zagrożoną samobójstwem należy wykazać się empatią, cierpliwością i uważnością na jej uczucia. Nie należy próbować poprawiać nastroju nastolatka, mówiąc np. „głowa do góry”, czy też poddawać w wątpliwość jego zamiarów „nie wierzę, że chcesz się zabić” (2).
Gdzie zwrócić się o pomoc w przypadku myśli i prób samobójczych?
- psycholog szkolny, który po rozpoznaniu sytuacji wskaże dalsze możliwości pomocy;
- Ośrodek Interwencji Kryzysowej, we Wrocławiu przy ulicy Rydygiera 45a;
- Poradnie Zdrowia Psychicznego, we Wrocławiu m.in. przy ulicy Grabiszyńskiej 37, Krynickiej 33-35, Lindego 19-21, Zwycięskiej 18a;
- Punkt Poradnictwa i Terapii Rodzinnej ISKIERKA przy pl. św. Macieja 5.
Źródła:
- „Zapobieganie samobójstwom. Poradnik dla lekarzy pierwszego kontaktu”, WHO, Polskie Towarzystwo Suicydologiczne, Genewa-Warszawa 2003
- Joanna Szymańska, „Zapobieganie samobójstwom dzieci i młodzieży. Poradnik dla pracowników szkół i placówek oświatowych oraz rodziców”, ORE, Warszawa 2016